Èller Dörpsraod
Bie de installatie van de Dörpsraod 29-10-2007
Kalle mèt aoj miense is dök ein saort kruutsverhuer. Ze wille iëwig en altied weite woeë se vanaaf kums.
‘Aoh… oet Haelen… Wie sjriefs doe dich dan? Aoh van Criens… bès doe d’r dan eine van de Noewe Haof?’
Nae… det is ouch gein van familie.’
‘Mer doe sjriefs dich waal Criens.’
‘Jao, mer ich bèn gein familie van die Criense van de Noewe Haof. En ouch neet van die Criense oet het Crienssjträötje. Det zeen boere.’ ‘Aoh… waat deej dien vader dan? En dien moder, kumtj die ouch oet Haelen?’
As ze dien familie taege het leecht höbbe gehaoje, vraoge ze of se ‘dae en dae’ oet Haelen kins.
‘Dae en dae’… haet ‘toen en toen’ nog ‘dao en dao’ ‘det en det’ gedaon.
Mich zag èns eine aoje miens wie ich vertèldje det ich oet Haelen kwoom: ‘Haelen… dao höb ich nog èns ein koe gekochtj! Die kós neet kaove.’ Dao waas väör hem de baard mèt aaf: door die koe dougdje niks en nemes mier oet Haelen.
Dao zitj eigelik de kern van die noesjierigheid bie aoj miense. Het is gezónj noesjierigheid. Ze is nuedig väör oet te make of se emes kins vertroewe. Väör het antjwaord op die vraog wore vreuger dien afkómst en de herkómst belangriek.
Tot aan de aorlog toe woeëndje de miense in Midde-Limburg in klein, besjlaote dörpe. Ze haje häör eige regels, häör eige doon en laote. Ederein kós ederein. Ederein wis alles van ederein en ederein lèdje op ederein.
Sociaal cóntraole en naoberhulp hele de gemeinsjap in aevewicht. Edere vraemdje kós in waeze ein bedreiging zeen van det aevewicht. Jónges van boete het dörp die kwome vrieje, kóste dao dök van mètkalle.
Det wantroewe haaj ein gesjiedenis. We höbbe in Midde-Limburg iëwe achterein vraemdje äöverheersers gehadj: Belsj, Frankriek, Oeësteriek, Gelre, Pruses. Al die vraemdje heersers kwome mer väör ein dink: zoeë väöl mäögelik ougst en geld weg te haole.
Wantroewe taege vraemdje waas dus letterlik van laevesbelang. Vraemdje móste ierst mer bewieze det ze te vertroewe wore.
Äöverzichtelikheid en kleinsjaligheid helpe miense väör greep te haoje op häör ómgaeving. Het zeen in oos sjtreek iëwelang väörwaardes gewaest väör te aoverlaeve. Noe is det neet mier zoeë hel nuedig. Mer waat d’r al hóngerdje jaore inzitj, kries se d’r neet zoeë mer in ein twie drie oet.
Daoväör zoot in de klein kerne bekans nemes van de gewuen miense te wachte op ein herindeiling mèt anger dörpe. Want zón herindeiling beteikentj det se de veilige zekerheid van äöverzicht en kleinsjaligheid inlevers. Het beteikentj eigelik det se de greep op dien eige ómgaeving inlevers, det se de regie aafgeufs.
Vanaovendj höbtj gae in Èll get van die regie trök gekrege. De Dörpsraod mót d’r väör gaon zorge det ouch de Èller sjtum in de gemaendje Luedaal gehuerdj waertj. Det Èll zichzelf kan blieve trökkinne in die groeëte noew gemaendje. Det de miense geluive in de noew gemaendje.
Want angers as mèt die äöverheersers oet Belsj, Frankriek, Oeësteriek, Gelre en Pruses is de gemaendje Luedaal d’r neet väör zoeëväöl mäögelik weg te haole, mer väör zoeëväöl mäögelik te bringe. Zoeëväöl mäögelik goods te bringe.
Het geluif in de noew gemaendje vreugtj vertroewe in plaats van wantroewe. De Dörpsraod is het aangeweze orgaan väör aan det vertroewe te boewe. Het is aan de gemaendje Luedaal väör te bewieze det ze det vertroewe waerd is door oprecht nao de Dörpsraod te loestere en häör serieus te neme, te beginne bie het Stenenbampt. De Dörpsraod zelf aevel mót blieve oplètte det ze gein koe waertj die neet moog kaove.
Frits Criens
Op haole zandjgróndj waas het vreuger maore Väör baas en knecht bleef mer ein sjaemel loeën Mer in dit dörp, juweel aan Limburgs kroeën Zeen ermoodzejjers langzaam hier gewaore Toch zeen de miense hiel gewuen gebleve Het allerbèste van het plattelandj En van Maaseik of Wiërt zeen bie de handj Mer naobersjap waertj hie nog groeët gesjreve Die plaats woeë-äöver ich uch noe vertèl Haet eine Dörpsraod zelfs… de naam is Èll
